Сұлтан Сартаев-заңгер, саясаткер, патриот

Бүгін 15 қазанда заң ғылымдарының докторы, профессор, ҚР ҰҒА академигі, Қазақстан заңтану патриархтарының бірі Сұлтан Сартайұлының көзі тірі болғанда 93 жасқа толар еді. Қазақстанның заң ғылымында және әл-Фараби атындағы ҚазҰУ тарихында өзінің жарқын ізін қалдырған көрнекті ғалымның өмірбаяны мен жетістіктерін еске аламыз.

Сұлтан Сартаев Қызылорда облысының жаңа Қорған ауданында дүниеге келген. 1944 жылы ол жолдама бойынша Горький облысына жіберіледі, онда ол металлургияда оқуы тиіс еді. Бірақ жас жігіт басқа жолды армандады. Ол заң факультетіне түсу үшін оны Астанаға жіберуді өтінді. Тек 1945 жылы емтихан тапсырғаннан кейін ғана ол зауыттан босатылып, 1949 жылы Алматы заң институтын «заңгер» мамандығы бойынша тәмамдайды. Осыдан кейін Мәскеу заң институтының аспирантурасына түседі. Оны 1952 жылы бітіріп, «Қазақ Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасының құрылуы мен дамуы» тақырыбында кандидаттық диссертация қорғады.

1970 жылы Сұлтан Сартайұлы «Социалистік мемлекеттіліктің құрылысы және Қазақстандағы халықтық өкілдіктің жоғары органының мәселелері» тақырыбында докторлық диссертация қорғады. 1992-2007 жылдары Қазақ құқықтану және халықаралық қатынастар институтын басқарды. Өмір бойы белгілі ғалым әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде жұмыс істеді. Мемлекет және құқық теориясы және тарихы, конституциялық және әкімшілік құқық кафедрасының құрметті профессоры, университет ардагерлер кеңесінің төрағасы болды. Ол заң факультетінде қазақ бөлімін ашуға бар күшін жігерін салды.

Оның Қазақстан мемлекеттілігін қалыптастыруға, егемендікті нығайтуға, тәуелсіздіктің ғылыми-теориялық негіздерін әзірлеуге қосқан үлесі баға жетпес. Ол Тәуелсіз Қазақстанның ұлттық заңнамасын қалыптастыруға белсене қатысты. Оның академиялық білімдері, ғылыми дәлелденген ұсыныстары еліміздің басты заңдарын – Қазақ ССР Мемлекеттік Егемендігі туралы декларацияны, «Мемлекеттік тәуелсіздік туралы» ҚР Конституциялық заңын, 1993 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясын, 1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясын дайындауда қолданылған; «Тіл туралы», «Азаматтық туралы» және басқалары бар. Сұлтан Сартаев Қазақстанда президенттік басқару нысанын құру, ҚР Президенті лауазымын құру идеясының негізін қалаушылардың бірі болып табылады. 500-ден астам ғылыми еңбектің авторы.

Сұлтан Сартайұлы заң ғылымын әлемдік маңызы бар жұмыстармен байытқан көрнекті қазақстандық ғалымдардың қатарына жатады. Академик Сартаевтың ғылыми еңбектері біздің елімізде де, ТМД республикаларында да, алыс шетелдерде де кеңінен танымал.

Педагогикалық қызмет жылдарында ол әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті заң факультетінің жүздеген түлектерінің өміріне жолдама берді. Оның шәкірттері түрлі салаларда табысты еңбек етуде. Олардың көпшілігі-Қазақстан мен ТМД елдерінің мемлекеттік органдарының жүйесінде. Бірақ оның шығармашылық батасымен өзін ғылыми жұмысқа, ғылыми-оқытушылық және қоғамдық-саяси қызметке арнаған адамдар аз емес.

Сұлтан Сартайұлы қажырлы еңбегінің, көрнекті жеке қасиеттерінің арқасында халықтың шынайы құрметіне ие болды, ал оның өмір жолы көптеген ұрпақтар үшін үлгі болатыны сөзсіз.

www.kaznu.kz